مقدمه ثبت طرح صنعتی
بسیاری از ما در این زمانه با برخی از مزایای مالکیت معنوی مواردی مانند علائم تجاری یا ثبت اختراع آشنا هستیم. با این حال، علی‌رغم ارتباط و جذابیت بالقوه آنها برای مشاغل، در مورد طرح‌های صنعتی و مزایایی که یک کارآفرین از ثبت آنها به دست می‌آورد، صحبت چندانی نشده است. در متن پیش رو سعی داریم تا با بررسی این مهم چگونگی ثبت طرح صنعتی را نیز بررسی کنیم.
منظور از طرح صنعتی چیست؟
در شرایط کاملا قانونی، یک طرح یا نقشه صنعتی از نوآوری یا ظاهر خارجی یک محصول (یا بخشی از آن) صحبت می‌کند. همچنین این طرح از ویژگی‌های دو بعدی مانند خطوط، سطح، رنگ‌ها و نیز وضعیتی سه بعدی مانند اشکال، بافت‌ها و اطلاعات متریال ساخت آن در آینده، برخوردار است. به طور خلاصه، تمام ویژگی‌هایی که تا حدی با ارزش زیبایی شناختی محصول ارتباط دارند را می‌توان به عنوان یک طرح صنعتی در نظر گرفت.
اهمیت طرح‌های صنعتی
هدف اصلی از طراحی صنعتی، جذاب کردن محصول و جلب توجه مشتریان و همچنین تاثیرگذاری بر تصمیم خرید مصرف کننده است. به عبارت دیگر، موفقیت یا شکست فروش یک محصول، ممکن است حداقل تا حدی به دلیل بد بودن شرایط ظاهری آن باشد. به همین دلیل است که طرح‌های صنعتی می‌توانند بسیار مهم باشند. هم برای شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs) و هم برای شرکت‌های بزرگ‌تر که بخش فعالیت آنها گسترده‌تر است.
مزایای ثبت طرح صنعتی
ترس از کپی شدن اغلب دلیل اصلی ثبت طرح‌های صنعتی است. با این حال، خوب است بدانید و درک کنید که ثبت قانونی طرح صنعتی، بهترین راه برای اثبات مالکیت طرح یک محصول است. از یک طرف، حقوق انحصاری استفاده آن در بازار را تنها به همان فرد اعطا می‌کنند. از سوی دیگر، از طریق مجوزها یا انتقال مالکیت، مزایای اقتصادی را به دست خواهید آورد.
محصولات قابل ثبت به عنوان طرح صنعتی
کلمه «صنعتی» باعث شده است که مردم روند ثبت طرح صنعتی را با عناصر تولید صنعتی یا ماشین آلات مرتبط کنند. اگرچه این لزوما غلط نیست؛ اما تعریف مورد نظر ما را پوشش نمی‌دهد. تعریف «محصول» هم محصولات صنعتی و هم محصولات هنری را در برمی‌گیرد. در اینجا چند نمونه برای درک بهتر شما آورده شده است:
محصولات چاپی
برندهای مد معروف مانند Burberry، دارای محصولات خاص خود هستند که در مراجع مربوطه ثبت شده‌اند. به عنوان مثال، این برند دارای چاپ معروف اسکاتلندی خود است که برای محصولات ساخته شده از پارچه در بریتانیا و اسپانیا ثبت شده است.
ثبت طرح چاپی به منسوجات محدود نمی‌شود و این را می‌توان در فروشگاه لوازم التحریر معروف مانند Paperchase مشاهده کرد که طرح‌هایی را برای تعداد زیادی از محصولات نوشت‌افزارهای خود ثبت کرده است.
دستگاه
هم طرح ساخت ماشین آلات ساده مانند غذاساز یا سشوار و هم ماشین آلات صنعتی مانند ماشین آلات بزرگ کارخانه‌ها را می‌توان به عنوان طرح صنعتی ثبت کرد.
وسایل نقلیه
خودروها، کامیون‌ها، دوچرخه‌ها، سه چرخه‌ها و حتی اسکوترها به عنوان طرح‌های صنعتی قابل ثبت هستند.
شرایط کلی ثبت طرح صنعتی
معمولا یک کارآفرین برای طراحی و تولید یک محصول تلاش می‌کند و تصمیم می‌گیرد از آن محافظت کند. این افراد / شرکت‌ها حق انحصاری را با ثبت قانونی برای جلوگیری از بازتولید طرح توسط اشخاص ثالث به دست می آورند. این افراد باید در نظر داشته باشند که طبق قانون کشوری، ثبت طرح صنعتی باید با دو الزام زیر انجام شود:
- تازگی طرح
- اصالت آن
ارزیابی تازگی و اصالت از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. اما به طور کل یک طرح صنعتی زمانی جدید در نظر گرفته می‌شود که قبلا در معرض دید عموم قرار نگرفته باشد. اگر تفاوت قابل توجهی با طرح‌های شناخته شده یا ترکیبی از ویژگی‌های طراحی شناخته شده داشته باشد، ممکن است اصالت آن از بین برود.
ثبت طرح صنعتی در ایران
برای ثبت طرح‌های صنعتی خود در ایران باید به مرکز مالکیت معنوی مراجعه کنید. این مرکز زیر نظر قوه قضاییه و سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است. قبل از اقدام به ثبت طرح خود، بهتر است به سایت این مرکز مراجعه کرده و در سربرگ «جستجو»، قسمت «جستجو در پرونده‌های طرح صنعتی» از تازگی و اصالت طرح خود مطمئن شوید. برای این کار تنها کافی است برخی اطلاعات پایه و پیشرفته را در فرم درخواست شده وارد کنید.
همچنین برای ثبت یک طرح صنعتی در ایران لازم است که تمامی مراحل زیر را در نظر داشته و با تهیه مدارک لازم که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم، کار خود را شروع کنید.
- مدارک مورد نیاز را تهیه کنید
- به سامانه مذکور وارد شوید
- اطلاعات خواسته شده را به همراه تصویر مدارک وارد کنید
- حتما قبل از ارسال تمامی اطلاعات را چند بار چک کنید تا از صحت و ورود درست آنها مطمئن شوید
- تعرفه درخواست شده برای ثبت طرح صنعتی را پرداخت کنید
- شماره اظهارنامه را یادداشت کنید
در انتهای این مراحل، با چاپ آگهی ثبت در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار کار شما به پایان می‌رسد.
مدارک لازم برای ثبت طرح حقیقی
- مدارک شناسایی و هویتی شخص متقاضی (شناسنامه و کارت ملی)
- کپی مدارک شناسایی طراح اثر (در صورتی که متقاضی کس دیگری باشد)
- 6 تصویر واضح از زوایای مختلف طرح نمونه
- مشخصات کامل متقاضی (آدرس، کد پستی، تلفن ثابت، تلفن همراه و ایمیل)
مدارک لازم برای ثبت طرح حقوقی
- کپی مدارک شناسایی صاحبان امضا در شرکت (شناسنامه و کارت ملی)
- کپی مدار شناسایی فرد طراح
- کپی دو روزنامه رسمی ثبت شرکت و آخرین تغییرات
- 6 تصویر از زوایای مختلف طرح
- مشخصات کامل شرکت شامل آدرس، کد پستی و تلفن ثابت شرکت
- مشخصات کامل صاحبان امضا شرکت شامل آدرس، تلفن همراه و ایمیل
فراموش نکنید که اگر کشور مبدا ثبت طرح شما با چند کشور دیگر هم پیمان باشد، این احتمال وجود دارد که طرح ثبت شده در کشورهای متحد المنافع نیز مورد تایید باشد. اما هیچ تضمینی وجود ندارد که تمام کشورهای دنیا این ثبت طرح را مورد حمایت قرار دهند. در واقع برای این مهم سیستمی طراحی نشده است.
کلام آخر
در نهایت این نکته را به خاطر داشته باشید که مدت زمان لازم برای ثبت طرح صنعتی شما، بسته به افرادی که قبل از شما ثبت نام کرده‌اند، چیزی حدود 1 تا 4 ماه طول می‌کشد. همچنین برای ثبت طرح خود در کشور دیگر باید با استفاده از تجربیات یک وکیل یا مشاور وارد عمل شوید.